Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου να εξωτερικεύει τους προβληματισμούς και τα συναισθήματά του; Ο καλύτερος τρόπος είναι να παρατηρώ τι ακούω, τι βλέπω, τι νιώθω και να το καθρεφτίζω στο παιδί.
Και τι εννοώ λέγοντας αυτό. Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το συναίσθημα μέσω των σωματικών τους βιωμάτων. Αρχικά δηλαδή τα σωματικά συμπτώματα τους δείχνουν ότι υπάρχει μία αναστάτωση, χωρίς να ξέρουν να ονομάσουν τα συναισθήματα.
Εκεί το παιδί μπορεί να πει φράσεις όπως: νιώθω κάτι εδώ (στομάχι) να με σφίγγει ή η καρδιά μου χτυπάει δυνατά, χωρίς να ξέρουν να αναφέρουν το συναίσθημα άγχος, φόβος. Χρειάζεται λοιπόν να μάθουν να εκφράζουν το συναίσθημά τους.
Πώς μαθαίνει ένα παιδί να εκφράζει το συναίσθημα του;
Α) Για να μάθει να εκφράζει το παιδί το συναίσθημά του πρέπει πρώτα να το ακούει από εμάς, εφόσον το παιδί μαθαίνει μέσω της μίμησης. Τα συναισθήματα που αναγνωρίζουν τα παιδιά σ’ ένα πρώτο επίπεδο είναι τέσσερα: φόβος, λύπη, θυμός, χαρά.
Διαβάζοντας λοιπόν ένα παραμύθι μπορείτε να το ρωτήσετε: «πώς πιστεύεις ότι νιώθει η αρκούδα;» ή «εγώ θα φοβόμουν αν μου συνέβαινε αυτό» ή «τι νιώθεις στο σώμα σου τώρα;». Το ρωτάω λοιπόν πώς το βιώνει και μοιράζομαι μαζί του και τη δική μου εμπειρία.
Β) Του επικυρώνω το συναίσθημά του. Εφόσον ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός έχει και διαφορετικά συναισθήματα. Αυτό δε σημαίνει ότι κάποιο συναίσθημα είναι σωστό και κάποιο λάθος.
Στην κοινωνία μας έχουμε μάθει να μην εκφράζουμε τα συναισθήματά μας και κυρίως αυτά που θεωρούμε αρνητικά. Σαν να μην πρέπει ή να μη δικαιούμαστε να είμαστε στεναχωρημένοι, φοβισμένοι, λυπημένοι.
Μ’ αυτό τον τρόπο μεγαλώνουμε και τα παιδιά μας. Τα παιδιά όμως, όπως και όλοι μας για να αναπτυχθούν συναισθηματικά χρειάζονται τη στήριξη από τον ενήλικα. Χρειάζονται δηλαδή κάποιον να είναι εκεί να τα ακούσει, χωρίς κριτική, σε αυτό που νιώθουν.
Το συναίσθημα είναι υποκειμενικό όπως και η ερμηνεία που δίνει ο καθένας μας. Για παράδειγμα μπορεί εγώ να βαριέμαι και να κοιτάω τον τοίχο, ενώ για κάποιον άλλο αυτό να αποτελεί κάτι που τον ξεκουράζει.
Γ) Παρατηρώ με ποιον τρόπο παίζει, κινείται στο χώρο και του το δίνω πίσω. Ας πούμε «παρατηρώ ότι κινείσαι πολύ έντονα στην καρέκλα και σκέφτομαι μήπως είσαι αγχωμένος ή θυμωμένος με κάτι». Και αντίστοιχα του λέω πώς νιώθω με αυτό που κάνει. «Σε βλέπω που δε χαμογελάς και ανησυχώ μήπως σου συμβαίνει κάτι».
Δ) Ένας άλλος τρόπος για να μάθει το παιδί να εκφράζει τα συναισθήματα του είναι μέσω καρτών με συναισθήματα που μπορείτε οι ίδιοι να δημιουργήσετε. Ακόμα μπορείτε να ζωγραφίσετε ζωάκια με διάφορες φατσούλες, λυπημένες, χαρούμενες κ.ό.κ που θα αντιστοιχούν στα συναισθήματα που θεωρούν ότι νιώθει το κάθε ζωάκι.
Ε) Η μουσική είναι ένας ακόμα τρόπος για να εκφράσουν τα παιδιά το συναίσθημά τους. Μπορείτε να προμηθευτείτε μικρά όργανα όπως ταμπούρα, κλακέτες, ξυλόφωνα, μεταλλόφωνα. Αφήστε το παιδί να διαλέξει ένα όργανο και να πειραματιστεί με αυτό. Ξεκινώντας πρώτα εσείς να παίζετε ένα ρυθμό, δείτε πως ανταποκρίνεται εκείνο.
Παίξτε με τα όργανα ένα λυπημένο ρυθμό, ένα χαρούμενο, ένα θυμωμένο. Ρωτήστε το πώς νιώθει σήμερα και ποιο ρυθμό θα έπαιζε για αυτό που νιώθει. Επίσης, βάλτε του μουσική και δείτε πώς κινείται στο χώρο.
Παρατηρήστε αν οι κινήσεις του είναι αρμονικές, συντονισμένες, απότομες. Πειραματιστείτε με τη μουσική τόσο εσείς όσο και τα παιδιά σας.
Αυτό που θα πρέπει να θυμούνται όλοι οι γονείς είναι πως τα συναισθήματα είναι πολυσύνθετες εμπειρίες, συνδυασμός νοητικών καταστάσεων, ψυχοσωματικών εκφράσεων και βιολογικών αντιδράσεων του σώματος και πως κάθε άνθρωπος τα βιώνει και τα διαχειρίζεται διαφορετικά.
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να βοηθήσουμε τα παιδιά να κατανοήσουν τα συναισθήματά τους, να τους δείξουμε τρόπους να τα εξωτερικεύουν και σε καμία περίπτωση να τα καταστέλλουν (κατάσταση επιζήμια για τον άνθρωπο).
